Gdzie w tym szaleństwie złoty środek? Trochę słów o ekranizacjach.

Są tematy rzeka (o tym czy czwarty sezon ,,Sherlocka" to na pewno ,,Sherlock") i są tematy bagna (czyli czy w tym ,,Sherlocku" Johnlock istnieje, czy może nie). Dziś będzie trochę i tego, i tego, bo postanowiłam dorzucić swoje trzy grosze do szerokiego tematu ekranizacji.

Nie ma to jak Jennifer Lawrence, która czyta Harrego Pottera w przerwach między graniem Katniss.

Przy każdej próbie ekranizacji książek początkowy proces wygląda zawsze niemal tak samo - najpierw się wszyscy podniecają, a później im się przypomina, że filmy to jednak ble, że to będzie słabe i ogólnie to szkoda strzępić języka. Ludzie często zapominają (żeby nie było bardzo często zaliczam się do tych ludzi), że ekranizacja oraz pierwowzór literacki to jednak dwie odrębne rzeczy różniące się strukturą, sposobem narracji i przede wszystkim długością! Książka może mieć nawet i tysiąc stron, ale już filmy próbują utrzymywać się w tej granicy trzech godzin. Notorycznie już na etapie castingu spotyka nas rozczarowanie, bo przecież ,,on tak nie wyglądał". Mnie np. zawsze odstrasza obsada ,,Ponad wszystko", choć, co istotne, nigdy nie czytałam oryginału. Można więc dojść do wniosku, że na początku niemal wszyscy chcą filmu, który będzie kalką książki. Później jednak opinie te często się zmieniają.  Spójrzmy na Sherlocka. Pierwowzór? XIX wiek, dorożki, telegramy. Ekranizacja od BBC? XXI wiek, taksówki, telefony. Jeżeli ktoś się upiera, że to tylko mało istotne tło to do ''puli przewinień'' scenarzystów można dorzucić ciągłe stawianie Watsona i Holmesa, gdzieś na krawędzi przyjaźni i platonicznej miłości. Mimo tych zmian, jeszcze nigdy nie słyszałam jakiejkolwiek opinii, która mówiłaby, że to grzech przeciw powieści Conan Doyle'a. W tym wypadku trzeba być jednak szczerym, bo zanim powstał ,,Sherlock'' z laptopami to jeszcze przed nim powstało kilkanaście ekranizacji, które były właśnie bliskie oryginalnym nowelkom, więc co ciekawe można dojść do konkluzji, że jeśli ekranizujemy coś po raz pierwszy to róbmy to w skali jeden do jednego, jeżeli jednak tykamy klasykę (np. ,,Dumę i uprzedzenie'', ekranizowaną niemal tuzin razy) to dobrze by było, gdyby autor coś od siebie dodał; czasami wystarczy smaczek odnoszący się do epoki czy innych filmów - ogólnie chodzi o to, by widz się uśmiechnął i ten przekaz zrozumiał, a dla raczkującego obserwatora nie może to być znów zagwostką. Uwaga musi być więc na tyle subtelna, by niewtajemniczonym nie przeszkadzała, aczkolwiek jednocześnie na tyle wyważona, aby ktokolwiek ją zrozumiał. Czasami reżyserzy zamiast ,,puszczania oczek'' wolą dodać nieco tła całej powieści, tak np. postąpiono z telewizyjną wersją ,,Hannibala'', gdzie - brzydko mówiąc - po części dorobiono prequel do historii kanibala, a może trochę dodano mu zarysu psychologicznego. Za to w wspomnianym wcześniej ,,Sherocku'' twórcy postanowili opowiedzieć historię z jednej strony tę samą, ale jednak w całkowicie innej otoczce.

Zanim puścimy się w głębie narzekania na twórców i głośne dyskusje, o tym czego nie robią, pomyślmy, czy my na pewno tak lubimy te słynne przełożenia historii papierowej na ekran. Jakieś pięć lat temu (może trochę mniej) czytałam lekką historię miłosną - ,,Dziewczyna i chłopak wszystko na opak'' - po czym obejrzałam film. Pamiętam, że średnio mi się spodobał, mimo iż ekranizacja prócz pominięcia jednego wątku była wręcz odwzorowaniem lektury (do dziś wspominam, że w niektórych momentach nawet brano dosłowne cytaty z książki). Mimo to nie byłam zachwycona. Dla równowagi, mogę też powiedzieć o moim zderzeniu z ,,Więźniem labiryntu'', który z pewnością nie jest zbyt wierny książce Jamesa Daschnera - niby punkty wspólne są, jednak wiele rzeczy jest pozmieniane. W każdym razie, najpierw przeczytałam pierwsze trzy tomy powieści, a później odpaliłam film, bo przecież tam gra Dylan O'brien i ,,tak w ogóle to pewnie będzie dobry film na odprężenie''. Wyłączyłam po dwudziestu, może trzydziestu minutach. Natomiast do drugiej części filmu nigdy nie podeszłam, po tym jak zobaczyłam wybór aktorki na miejsce jakiejś istotnej postaci, której imienia już nie pamiętam, aczkolwiek wiem, że była częścią tworzącego się trójkącika miłosnego i gdybym miała obstawiać po zobaczeniu zdjęć aktorów ponownie i wygooglaniu obsady strzelałabym, że ta wyimaginowana dziewczyna miała na imię Brenda. W każdym razie, widzimy dwa podobne przypadki tyle, że w jednym raziło mnie zeskanowanie i przełożenie tej samej historii, a w drugim przypadku byłam poniekąd zażenowana odstępstwami, na jakie pozwolono.

Ze swojej strony mogę powiedzieć, że często nudzi mnie oglądanie tego samego, co jakiś czas wcześniej, sama sobie wyobrażałam za sprawą pierwowzoru. Nie mówię, że nigdy nie oglądam ekranizacji, bo ,,przecież już wszystko wiem'', aczkolwiek znacznie trudniej mi się wciągnąć w historię, którą już znam od tej całkowicie dla mnie nowej. Ładnym zobrazowaniem sytuacji będzie oglądane przeze mnie ,,Zanim się pojawiłeś'' - w pierwszej kolejności czytałam powieść Jojo Moyes, później wzięłam się za film i to w sumie, z powodu ładnych aktorów (Sam Claflin i te sprawy). Dotarłam, aż do momentu romantycznych uniesień na plaży (dla niezorientowanych jest to jakieś 3/4 filmu) i ostatecznie jakoś w tej chwili odechciało mi się oglądać - tak po prostu uznałam, że i tak wiem, co będzie później. Lepiej już jest, kiedy reżyser pozmienia trochę szczegółów, coś doda i mamy takie kombo - trochę książki, trochę wyobraźni filmowca i wychodzi np. takie ,,Love Rosie''.

Facet w rajtkach to mimo wszystko niecodzienny widok. 

Czasami zmiany scenariuszowe mogą wręcz uratować cały film. Weźmy pod uwagę np. takiego Greya, gdyby ktoś wtedy porządnie przysiadł do materiału wyjściowego, wyrzucił wszystkie te powtórzenia typu ,,Święty Barnabo'' oraz beznadziejne wątki pokroju prześladujących uległych i dodał trochę logiki w miejscach, gdzie jej całkowicie brakuje to może coś by z tego wyszło; w końcu, jeżeli się tak człowiek zastanowi to ,,50 twarzy Greya'' jest historią o mężczyźnie, który w czasie dzieciństwa przeżył traumatyczne wydarzenia, które po dziś dzień odciskają na nim piętno. Czy tego nie można było ograć lepiej? Jasne, że tak. Zabrakło tylko chęci, bo Grey z scenariuszem czy bez sprzeda się dokładnie tak samo dobrze i doskonale na siebie zarobi, a niekiedy tylko to się liczy.

Nie zatrzymujmy się jednak na skrajnych przypadkach i podsumujmy, co najczęściej denerwuje nas w ekranizacjach.  Wychodzi na to, że skrajne emocję związane są przede wszystkim z wiernością książce. Jedni (w tym po części ja) nie lubią oglądać toczka w toczkę tego samego, inni chcieliby stuprocentowej ścisłości, za to trzecia grupa mówi o tym, że zmiany są dobre, ale do pewnego momentu - jednym słowem, można kombinować, ale główny człon historii (czyli najważniejsi bohaterowie czy wydarzenia) powinny zostać niezmącone, aby dalej była to ekranizacja, a nie jakiś osobny twór, jedynie zainspirowany danym tytułem. Problemem jest również spłycanie postaci bądź wątków - czasami wychodzi na to, że aktor nie gra jakiegoś bohatera, tyko stanowi pewną funkcję (jest jedynie po to, aby zrobić coś określonego w fabule). To chyba zawsze boli. Podobne sytuacje są zresztą z usuwaniem pewnych scen; momentami można to przełknąć, bo jak sama pisałam wcześniej ,,film to nie książka'', jednakże czasami brak kilku scen może zabić cały klimat.

Jeszcze inny problem to zmiana aktorów lub ich wyglądu w czasie trwania jakiejś serii filmów. Przyznam, że w serialach notorycznie wpadam na takie podmiany (i później dopiero po dziesięciu odcinkach dostaje olśnienia, że to nie żaden ,,nowy szef'' tylko stary, ale w nowym ciele), natomiast w filmach, takie zachowania o wiele rzadziej mnie dopadają, choć podejrzewam, że to może dlatego, iż zwyczajnie rzadziej robi się filmy odcinkowe, a seriale z natury trwają po kilka sezonów, co często wiąże aktorów na kilka lat z daną stacją, więc kiedy umowy się kończą, a seriale chcą żyć dalej to mamy problem i albo wyślemy bohatera na wakacje albo go podmienimy.  Co istotne, nie zawsze to wina za krótkich umów oraz aktora, któremu po prostu znudziło się ciągle grać tę samą postać. Czasami stacje są w sytuacji podbramkowej, kiedy np. okaże się, że aktor jest narkomanem albo jest winny jakiemuś przestępstwu, z czym oczywiście żaden szanujący się producent nie chce być związany, wtedy reżyser  błyskawicznie myśli jak rozwiązać sprawę - jeżeli postać jest poboczna łatwo można ją zamieść pod dywan, jeżeli jednak odgrywa ważną rolę to trzeba coś wymyślić. Czasami też można dojść do wniosku, że jakiś aktor po prostu się nie sprawdza. Są to raczej przypadki jeden na miliard, ale i tak bywa.

Jak się tak patrzy na te zdjęcia Cumberbatcha to szybko można dojść do wniosku, że on nic innego nie robi, tylko czyta.

Inną ważną kwestią są również dubbingi i lektorzy, a czasem nawet źle wykonane napisy. Ostatnio na jednym z maratonów grozy pracownicy próbowali przez półgodziny puścić jeden z horrorów, jednak za każdym razem napisy nachodziły na siebie do tego stopnia, że nie można było nic przeczytać. Ostatecznie zaniechano prób i w zamian puszczono coś innego. Zmierzam jednak do tego, że polski dubbing oraz lektorzy to już kwestia przede wszystkim indywidualnych preferencji, a przy tym jest to ogromnie szeroki aspekt, który można by było rozważać pod wieloma względami, ale już w osobnym wpisie.

Ostatnim, choć na pewno ważniejszym problemem niż podkładanie głosu, są zmiany rasowe czy orientacyjne. Swego czasu (jakieś dwa, może trzy miesiące temu) były ogromne burze w środowiskach fanowskich na temat wielu ekranizacji komiksowych, gdzie bohaterka w komiksie była biała, a aktorka ma być czarna lub na odwrót. Takie sytuacje nie tyczyły się tyko koloru skóry czy etnicznego pochodzenia, ale także płci czy nawet orientacji seksualnej. Jedni zwalali wszystko na poprawność polityczną, drudzy krzyczeli, że przecież to bez znaczenia. Z jednej strony chciałoby się powiedzieć, kogo to obchodzi, ale jest multum ludzi, którzy naprawdę źle się czują z powodu takich zabiegów. Taki sygnał otrzymałam przynajmniej przy sprawie pewnego aktora, który dostał propozycję zagrania jakiejś postaci komiksowej, która w oryginale była z jakiejś mniejszości etnicznej. Na początku aktor się zgodził, po czym później napisał oświadczenie na Twitterze, że zdecydował się zrezygnować z tej roli, ponieważ zrozumiał jak istotne dla pewnych społeczności jest to, aby kogoś z mniejszości etnicznej zagrał naprawdę, ktoś z mniejszości etnicznej, a nie przystojny, biały mężczyzna. I szczerze mówiąc rozumiem, że w momentach, kiedy jedną z niewielu postaci, która należy  do jakiejś mniejszości chcę się zamienić na białego, mężczyznę, to wśród fanów narastają sprzeciwy. 

Podobnie zresztą jest z kobietami w kinie superbohaterskim. Znawczynią nie jestem, ale wydaje się ich być tak mało na tle mężczyzn, że każda ,,kradzież'' na rzecz przerobienia danej postaci na płeć brzydszą byłaby (bądź jest) bolesna. Z drugiej strony dziwną mnie ogromne protesty za każdym razem, kiedy zmieni się kolor skóry bohaterowi z białego na jakikolwiek inny. Zdaje sobie sprawę, że brzmi to trochę jak ,,jeśli bohater jest czarny to nie możesz go zmienić, ale jeżeli jest już biały to rób, co chcesz'', aczkolwiek nie to mam na myśli. Chciałabym raczej przekazać, że w kinie białych postaci jest więcej, tak jak wszystkie postacie są albo ewidentnie hetero, albo zakładamy, że takie są, dlatego też mam do tego podejście, że jeśli zabierzemy jednego białego mężczyznę z kina (o ile jego kolor skóry nie odgrywa w historii istotnej roli) to świat się nie zawali, bo na jego miejsce możemy podłożyć trzydziestkę innych białych facetów. Inaczej już będzie w kwestii homo-bohaterów, no nie?

O ile, Kit Harington ewidentnie czyta książkę, tak Andrew Scott chyba zajmuje się literkami scenariuszowymi; wybaczcie chłopakowi, pewnie szuka swojego tekstu do czwartego sezonu ,,Sherlocka''.

Biorąc w sporą klamrę wszystkie opisane tu zjawiska, można dojść do wniosku, że nie ma ekranizacji idealnych, bo jedyni lubią banany, a drudzy wiśnie. Mnie będzie więc nudzić oglądanie ponownie tego samego, innych będzie irytować zmiana chociażby imienia głównego bohatera. Takie życie.